Brave New World 

Οι υποδομές

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επίσης, έχουν οι κρίσεις των ερωτηθέντων για τις βασικές υποδομές που απαιτούνται για την υλοποίηση του έργου της Εφοδιαστικής Αλυσίδας. Όπως προκύπτει από την έρευνα, η ανάπτυξη των υποδομών συνεχίζει να συμβάλλει καταλυτικά στην διασφάλιση της βασικής σύνδεσης και της πρόσβασης στις πύλες εισόδου για τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, κάτι που παρατηρείται με συνέπεια στις μετρήσεις του LPI από το 2007. Ωστόσο, η αντίληψη των ερωτηθέντων για την ποιότητα ορισμένων τύπων υποδομής δεν φαίνεται να αλλάζει σημαντικά. Έτσι, η ποιότητα των υποδομών στον τομέα τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών και στην παρούσα έρευνα λαμβάνει υψηλή βαθμολογία (με το χάσμα μάλιστα μεταξύ των χωρών με τις χαμηλότερες και υψηλότερες επιδόσεις να καταγράφει τη μεγαλύτερη μείωση). Αντίθετα, η αξιολόγηση των σιδηροδρομικών υποδομών παραμένει χαμηλή, ενώ το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των χωρών καταγράφεται σε ό,τι αφορά τις υποδομές αποθήκευσης.

Ενδιαφέρον προκαλεί, πάντως, το γεγονός ότι οι εταιρείες της Εφοδιαστικής Αλυσίδας μιας χώρας συχνά παίρνουν υψηλότερο βαθμό συγκριτικά με τις υποδομές της ίδιας της χώρας -αν και αυτό μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από τη βάση των ερωτηθέντων, δηλαδή από τους μεταφορείς και τις εταιρείες εφοδιαστικής που αξιολογούν τις δικές τους υπηρεσίες. Όμως, ακόμα κι έτσι, προκύπτει ένα σαφές μοτίβο: οι «διεθνείς» επιχειρήσεις, όπως οι αεροπορικές και οι ναυτιλιακές, τείνουν να λαμβάνουν υψηλές βαθμολογίες ακόμη και στις περιπτώσεις που οι υποδομές (αεροδρόμια, λιμάνια) παρουσιάζουν προβλήματα. Παράλληλα, οι σιδηροδρομικές μεταφορές βαθμολογούνται χαμηλά σχεδόν παντού, ενώ στις χώρες χαμηλού εισοδήματος βαθμολογούνται χαμηλά και οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές.

Η διαφοροποίηση, πάντως, που παρατηρείται σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση της ποιότητας των υποδομών, παρατηρείται και στην αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Το γεγονός αυτό, όπως σημειώνεται στην έρευνα, καταδεικνύει ότι ακόμα και οι υποδομές υψηλού επιπέδου δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ή να αντικαταστήσουν την επιχειρηματική αριστεία, η οποία βασίζεται στις επαγγελματικές δεξιότητες των επιχειρήσεων Εφοδιαστικής, στις λειτουργικές τους υποδομές και στις ομαλές επιχειρηματικές και διοικητικές διαδικασίες που ακολουθούν.

Το στοίχημα για τις χώρες με χαμηλό συντελεστή

Πέρα από τις υποδομές, πάντως, καταλυτικό ρόλο στην προσπάθεια ενίσχυσης των δραστηριοτήτων Εφοδιαστικής Αλυσίδας διαδραματίζουν οι πρωτοβουλίες για τη διευκόλυνση του εμπορίου και των μεταφορών. Όπως σημειώνεται στην έρευνα, οι αποτελεσματικές διαδικασίες εκκαθάρισης στις συνοριακές εισόδους-εξόδους μιας χώρας είναι ζωτικής σημασίας για την εξάλειψη των καθυστερήσεων που καταγράφονται σήμερα και, συνακόλουθα, για τη βελτίωση στην ακρίβεια των παραδόσεων. Για να επιτευχθεί αυτό, οι κυβερνήσεις πρέπει να διευκολύνουν το εμπόριο, προστατεύοντας παράλληλα τους πολίτες τους απέναντι σε απειλές όπως οι κίνδυνοι για την υγεία, οι εγκληματικές δραστηριότητες και η τρομοκρατία. Βέβαια, η υλοποίηση αυτών των δύο στόχων -διευκόλυνση του εμπορίου και διαφύλαξη του δημοσίου συμφέροντος- αποτελεί πρόκληση για τους φορείς χάραξης πολιτικής και τις αρχές, ιδίως στις χώρες με χαμηλό ιστορικό απόδοσης στον δείκτη LPI, όπου οι καθυστερήσεις και το μη αναμενόμενο κόστος είναι πιο συχνές.

Πάντως, τα αποτελέσματα του 2016 δείχνουν ότι η κατάσταση γενικά έχει βελτιωθεί χάρη στην αυξανόμενη συνειδητοποίηση για τον ρόλο του διασυνοριακού εμπορίου, στις διεθνείς πρωτοβουλίες για τη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών, αλλά και των μεταρρυθμίσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο συντονισμός, όμως, μεταξύ των κρατικών φορέων ελέγχου εξακολουθεί να απαιτεί προσοχή, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης να εισαχθούν οι βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της αυτοματοποίησης και διαχείρισης κινδύνων σε μη τελωνειακές υπηρεσίες ελέγχου.

Ασφαλώς, πρέπει να σημειωθεί, ότι οι επιδόσεις στον τομέα αυτόν επηρεάζονται και από τις πολιτικές καταστάσεις (λ.χ. περίπτωση σύρραξης σε γειτονική χώρα, πολιτική αστάθεια κ.ά.). Όμως, η υλοποίηση λογικών πολιτικών διευκόλυνσης παραμένει καθοριστική για τη μελλοντική πρόοδο, δεδομένου ότι πολλοί σήμερα διαθέτουν μια βασική υποδομή σύνδεσης. Σχετικά ταχείες βελτιώσεις μπορούν, επίσης, να επιτευχθούν σε περιφερειακό επίπεδο εάν οι χώρες έχουν ισχυρή πολιτική βούληση και ευθυγραμμίσουν τις προσπάθειές τους στην εφαρμογή της διοικητικής μεταρρύθμισης. Αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, του Βόρειου Διαδρόμου που συνδέει το Μπουρούντι, τη Ρουάντα και την Ουγκάντα με το λιμάνι της Μομπάσα στην Κένυα και εξυπηρετεί επίσης τα ανατολικά τμήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κογκό, του νότιου Σουδάν και της Τανζανίας.

Τα προβλήματα των ανεπτυγμένων

Προκλήσεις, βέβαια, σε ό,τι αφορά την Εφοδιαστική Αλυσίδα δεν αντιμετωπίζουν μόνο οι χώρες με τις χαμηλότερες επιδόσεις. Τα αποτελέσματα του δείκτη LPI από το 2007 έχουν δείξει ότι η υψηλότερη ποιότητα των υπηρεσιών Εφοδιαστικής συμβάλλει επίσης καταλυτικά στην ανάπτυξη των φιλικότερων προς αυτές αναδυόμενων και ανεπτυγμένων οικονομιών.

Ωστόσο, η ανάπτυξη πιο προηγμένων υπηρεσιών όπως τα 3PL και 4PL απαιτεί φυσικά και μια πιο πολύπλοκη ρυθμιστική οργάνωση, κυρίως διότι η παροχή αυτού του επιπέδου υπηρεσιών δεν μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν και να αναπτυχθεί καθαρά στην εγχώρια αγορά. Στις πιο φιλικές στην Εφοδιαστική Αλυσίδα χώρες, η βιομηχανία και το λιανεμπόριο ήδη αναθέτουν μεγάλο μέρος των βασικών τους μεταφορών και της υλικοτεχνικής τους υποστήριξης σε τρίτους συνεργάτες προκειμένου να εστιάσουν στην κύρια δραστηριότητά τους. Μάλιστα, όσο οι πιο σύνθετες διαδικασίες Εφοδιαστικής είναι διαθέσιμες σε μια λογική σχέση τιμής-κόστους, τόσο περισσότερες εταιρείες αναθέτουν σε τρίτους την υλικοτεχνική τους υποστήριξη.

Εν τω μεταξύ, το υφιστάμενο περιβάλλον για το διεθνές εμπόριο (όπου επικρατούν βραδύτεροι ρυθμοί ανάπτυξης σε σχέση με αυτούς πριν από την οικονομική κρίση του 2008-2009) ασκεί πίεση στη βιομηχανία, η οποία με τη σειρά της πιέζει για ποιότητα και καινοτομία στις υπηρεσίες που της παρέχονται.

Βέβαια, οι πιο σύνθετες απαιτήσεις επιβάλλουν και πιο πολύπλοκες ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, η ζήτηση για φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις Εφοδιαστικής (Green Logistics) σταδιακά εξαπλώνεται στα πιο προηγμένα περιβάλλοντα Εφοδιαστικής. Σε αντίθεση, επομένως, με τις χώρες με χαμηλές επιδόσεις, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής σε μεγάλες αναδυόμενες ή ανεπτυγμένες οικονομίες πρέπει να αντιμετωπίσουν και την εσωτερική απόδοση των εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού (μια πραγματικότητα που δεν έχει καταγραφεί καλά στον κύριο δείκτη του LPI).

Έτσι, παρά τις διαφορές που καταγράφονται από χώρα σε χώρα, μια συνολική και πλήρης πολιτική για την Εφοδιαστική Αλυσίδα δεν περιορίζεται πλέον μόνο σε ζητήματα κόστους, αλλά καλύπτει συνολικά το αποτύπωμα του κλάδου στην οικονομία, στο περιβάλλον, στις θέσεις εργασίας, στη χρήση γης, στον πολεοδομικό σχεδιασμό κ.ά.

Όλο και περισσότερες χώρες, μάλιστα, υιοθετούν τέτοιες «πλήρεις» στρατηγικές, αλλά η διαδρομή προς τον στόχο δεν είναι καθόλου απλή και εύκολη. Τα καλύτερα αποτελέσματα, μάλιστα, έχουν επιτύχει χώρες που συνδύασαν τις ρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις με ευρύ επενδυτικό σχεδιασμό, με συντονισμό μεταξύ των εμπλεκόμενων οργανισμών και με κίνητρα προς τις εταιρείες.

Ο ρόλος του κράτους

Παρόλο, όμως, που οι υπηρεσίες Εφοδιαστικής παρέχονται από ιδιωτικές επιχειρήσεις προς όφελος (κατά βάση) άλλων ιδιωτικών επιχειρήσεων, η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού εξαρτάται από τις προβλέψεις και τις παρεμβάσεις του δημόσιου τομέα σε μια σειρά θεμάτων. Κι αυτό γιατί οι εφοδιαστικές αλυσίδες χρησιμοποιούν υποδομές που χρηματοδοτούνται ή ρυθμίζονται από το κράτος, το διεθνές εμπόριο διέπεται από τις τελωνειακές ρυθμίσεις, ενώ οι υπηρεσίες και οι δραστηριότητες της Εφοδιαστικής ρυθμίζονται με κανονισμούς για τη φορολογία, το περιβάλλον, την ασφάλεια, τη χρήση γης κ.ά. Η απόδοση, λοιπόν, της Εφοδιαστικής συνολικά επηρεάζεται από αυτές τις επιμέρους πολιτικές και γι’ αυτό ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων χωρών.

Έτσι, δύο πρέπει να είναι οι κύριοι στόχοι των στρατηγικών για την Εφοδιαστική σε όλους τους τύπους των οικονομιών:

1. Η Εφοδιαστική συνεισφέρει σε ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας, δηλαδή στη βιομηχανία, στο εμπόριο κ.ο.κ., ενώ παράλληλα η απόδοσή της επηρεάζει την παραγωγικότητα και σε άλλους τομείς-κλάδους.
2. Η Εφοδιαστική είναι ένας τομέας που μπορεί να αναπτυχθεί αυτόνομα, ιδίως σε χώρες με καίρια γεωπολιτική θέση και εύκολη παγκόσμια ή περιφερειακή πρόσβαση, και να τις αναδείξει σε κόμβους εφοδιαστικής και εμπορίου (λ.χ. Ολλανδία στην Ευρώπη, Ντουμπάι ή Σιγκαπούρη στην Ασία).

Η εικόνα των χωρών

Σε ό,τι αφορά την κατάταξη των εταιρειών στον δείκτη LPI, oι ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν σταθεροποιήσει τις υψηλές τους επιδόσεις καταλαμβάνοντας τις κορυφαίες 10 θέσεις της κατάταξης και το 2016. Στην ουσία, η κατάταξη στις πρώτες 15 θέσεις έχει αλλάξει ελάχιστα τα τελευταία 7 χρόνια, καθώς αυτές οι χώρες έχουν παραδοσιακά αναγνωριστεί ως κυρίαρχοι «παίκτες» στον κλάδο της Εφοδιαστικής Αλυσίδας, με παγκόσμιο αποτύπωμα στις μεταφορές και στις σχετικές υπηρεσίες.

Στις τελευταίες θέσεις, αντίθετα, βρίσκονται κυρίως χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για χώρες με εύθραυστες οικονομίες, που επηρεάζονται από ένοπλες συγκρούσεις, φυσικές καταστροφές και πολιτικές αναταραχές ή χώρες που λόγω γεωγραφικής θέσης δεν μπορούν να συνδεθούν εύκολα με τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

Συνολικά, ωστόσο, η ομάδα των αναπτυγμένων οικονομιών παρουσιάζει μικτές επιδόσεις σε ό,τι αφορά την κατάταξη των επιμέρους χωρών στον δείκτη LPI, με τη Νότια Αφρική και την Κίνα να βρίσκονται επικεφαλής. Η ομάδα μεσαίου εισοδήματος συνεχίζει να οδηγείται από μεγάλες οικονομίες, όπως η Ινδία και η Ινδονησία, και αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κένυα και το Βιετνάμ, ενώ στην ομάδα χωρών χαμηλού εισοδήματος τις καλύτερες επιδόσεις εμφανίζουν οι οικονομίες της Ανατολικής Αφρικής.

Κατά μέσο όρο, πάντως, οι βαθμολογίες LPI γενικά βελτιώνονται, αν και ορισμένες χώρες και περιοχές κινούνται ταχύτερα. Ακόμα, παραμένει ένα αξιοσημείωτο χάσμα στις βαθμολογίες LPI μεταξύ χωρών υψηλού και χαμηλού εισοδήματος. Οι χώρες υψηλού εισοδήματος, κατά μέσο όρο, ξεπερνούν τις χώρες χαμηλού εισοδήματος κατά 45%. Επιπλέον, μεταξύ των 30 καλύτερων χωρών, βρίσκονται 22 μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), με σχεδόν αμετάβλητη βαθμολογία από την έκθεση του 2014.