Μελέτη της PwC εξετάζει τα μεγάλα ανοιχτά μέτωπα της Εφοδιαστικής Αλυσίδας και δείχνει τις αλλαγές που θα χαρακτηρίσουν τον τομέα τα επόμενα 5-10 χρόνια.
Όπως και οι περισσότεροι άλλοι τομείς οικονομικής δραστηριότητας, οι μεταφορές και η Εφοδιαστική Αλυσίδα συνολικά βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με τεράστιες αλλαγές –και αυτό συνεπάγεται τόσο κινδύνους όσο και ευκαιρίες. Νέα τεχνολογία, νέοι «παίκτες» στην αγορά, νέες και μεγαλύτερες προσδοκίες από τους πελάτες, αλλά και νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους ο κλάδος θα μπορούσε να αναπτυχθεί για να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις –κάποιοι απ’ αυτούς είναι προϊόν εξέλιξης, κάποιοι άλλοι καινοφανείς και πιο επαναστατικοί. Ειδικά για την Εφοδιαστική, όμως, υπάρχουν κάποια σημεία στα οποία οι αλλαγές θα είναι καταλυτικές και σε αυτά θα πρέπει να εστιάσουν οι εταιρείες του κλάδου για να ανταποκριθούν στις εξελίξεις.
Σε γενικές γραμμές, όπως τονίζει μελέτη της PwC με τίτλο «The future of the logistics industry», οι εταιρείες της Εφοδιαστικής αντιμετωπίζουν μια εποχή πρωτοφανών αλλαγών, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και οι προσδοκίες των πελατών διαμορφώνονται ανάλογα. Οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ευνοούν επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται στη συνεργασία. Επίσης, αναδιαμορφώνουν την αγορά με τρόπους που μόλις αρχίζουν να γίνονται εμφανείς –και μάλιστα οι αλλαγές αυτές οφείλονται τόσο στις εταιρείες που εισέρχονται τώρα στην αγορά όσο και στους ίδιους τους πελάτες και προμηθευτές. Και καθώς η πίτα της αγοράς μεγεθύνεται και ανακατανέμεται, οι εταιρείες του κλάδου δεν έχουν περιθώρια αναμονής –η προσαρμογή είναι αναγκαία και πρέπει να γίνει σύντομα.
Για να περιγράψει τον μετασχηματισμό του κλάδου, η PwC εστιάζει σε κάποια βασικά σημεία που σε μεγάλο βαθμό οδηγούν τις αλλαγές και προκαλούν αβεβαιότητα: στην αλλαγή των προσδοκιών των πελατών, στις τεχνολογικές καινοτομίες, στους νέους «παίκτες» της αγοράς και στους νέους τρόπους συνεργασίας. Αυτές οι αλλαγές, σημειώνεται στην έρευνα, έχουν πολύ διαφορετικές επιδράσεις ανά εταιρεία, ανάλογα με τον τύπο δραστηριότητάς τους, τον τύπο διάρθρωσής τους και το πού δραστηριοποιούνται.
Οι νέες προσδοκίες των πελατών
Όπως και οι μεμονωμένοι καταναλωτές, οι πελάτες των εταιρειών της Εφοδιαστικής περιμένουν τώρα να παραλαμβάνουν ή να εκτελούν τις παραγγελίες τους ταχύτερα, πιο ευέλικτα, με περισσότερη πληροφόρηση και σε χαμηλότερη τιμή. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι στον τομέα παγκοσμίως τόσο τα παραδοσιακά μοντέλα λειτουργίας όσο και η κερδοφορία των εταιρειών υποχωρούν. Και ο ρυθμός μετασχηματισμού για τους μεγάλους παραγωγούς και για τους λιανέμπορους μπορεί να αποδειχθεί ακόμη πιο γρήγορος απ’ ό,τι για τους ιδιώτες καταναλωτές.
Η βιομηχανία σήμερα αντιμετωπίζει πολύ μεγαλύτερες προκλήσεις από ποτέ. Οι πελάτες προσδοκούν περισσότερα νέα προϊόντα στην αγορά, καλύτερη ποιότητα και «εξατομικευμένες» προτάσεις. Τελικά, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένας στόχος που κάποτε θεωρούνταν αδύνατος: ένα «μέγεθος του ενός», όπου κάθε προϊόν κατασκευάζεται σύμφωνα με τις προδιαγραφές ενός συγκεκριμένου τελικού πελάτη. Η έλευση του βιομηχανικού Internet of Things (IoT) και ό,τι άλλο αναφέρεται ως «Βιομηχανία 4.0» επιτρέπει στις εταιρείες, είτε παράγουν βιομηχανικό εξοπλισμό είτε αυτοκίνητα είτε καταναλωτικά αγαθά, να επαναπροσδιορίσουν τα πάντα, από τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τους πελάτες τους μέχρι τη δομή της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Όλα αυτά επηρεάζουν καταλυτικά τις μεταφορές και την Εφοδιαστική. Έτσι, ειδικά οι εταιρείες 3PL και 4PL πρέπει να αναβαθμίζουν διαρκώς τα data analytics τους για να παρέχουν περισσότερες και αξιόπιστες πληροφορίες στους πελάτες τους, αλλά και για να ανταποκρίνονται στους υπάρχοντες χρονικούς περιορισμούς –και φυσικά με χαμηλότερο κόστος. Πλέον, οι έξυπνες λύσεις «αποθήκευσης» θα γίνουν απολύτως απαραίτητες. Οι συνέπειες της μετάλλαξης είναι σαφείς: η «ψηφιακή καταλληλότητα» καθίσταται απαραίτητη για κάθεεταιρεία της Εφοδιαστικής.
Για τις εταιρείες Logistics που δραστηριοποιούνται και στο B2C, οι προκλήσεις είναι μάλλον περισσότερες. Οι καταναλωτές «ψηφιοποιήθηκαν» πολύ πιο γρήγορα από τις επιχειρήσεις και πολλές εταιρείες Logistics δυσκολεύονται να τους προλάβουν. Οι μεγαλύτερες εταιρείες υιοθέτησαν ένα μοντέλο που αποκαλείται «απόλυτο εμπόριο» (total retail), που περιλαμβάνει πώληση από φυσικά καταστήματα μέχρι πωλήσεις μέσω κινητού τηλεφώνου και άλλα σύγχρονα μοντέλα. Στόχος των λιανέμπορων πλέον είναι να δημιουργούν ένα πλήρες δίκτυο με στόχο να προσφέρουν μια απόλυτη εμπειρία αγορών για τους πελάτες τους μέσω του εξατομικευμένου μάρκετινγκ, του φυσικού καταστήματος, της ψηφιακής εμπειρίας και της πληθώρας επιλογών πληρωμής –και όλα αυτά υπό τη σκέπη και την επιρροή ενός πανίσχυρου brand name.
Πώς επηρεάζεται, όμως, η «βιομηχανία» της Εφοδιαστικής; Οι περισσότεροι ιδιώτες καταναλωτές δεν ενδιαφέρονται για το ποιος τους παραδίδει αυτά που αγόρασαν, εφόσον τα προμηθεύονται αξιόπιστα, γρήγορα και φθηνά. Πολλοί θέλουν πιο ευέλικτη παράδοση -είτε πρόκειται για το πότε είτε για το πού θα παραλάβουν τα προϊόντα τους- και οι περισσότεροι δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν έξοδα αποστολής. Μάλιστα, οι περισσότεροι περιμένουν δωρεάν αποστολές, αν και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω για πρόσθετες υπηρεσίες όπως η ταχύτερη παράδοση για αντικείμενα μεγάλης αξίας. Επίσης, προς το παρόν υπάρχει χαμηλή αποδοχή της ευέλικτης τιμολόγησης των αποστολών, καθώς οι πελάτες περιμένουν να πληρώνουν το ίδιο, ανεξαρτήτως τυχόν εποχικών περιορισμών του αποστολέα, με εξαίρεση τις προσαυξήσεις για αυθημερόν παράδοση ή για ταχύτερη εξυπηρέτηση.
Η τεχνολογική πρόκληση
Η τεχνολογία αλλάζει κάθε πτυχή του τρόπου λειτουργίας των εταιρειών Logistics. Είναι σαφές πλέον ότι η ψηφιακή προσαρμογή είναι προϋπόθεση για την επιτυχία: νικητές θα είναι εκείνοι που κατανοούν πώς μπορούν να εκμεταλλευθούν μια ολόκληρη σειρά νέων τεχνολογιών, από την ανάλυση δεδομένων έως την αυτοματοποίηση των αποθηκών. Αλλά με τόσες πολλές τεχνολογικές καινοτομίες, είναι κρίσιμη η υιοθέτηση σαφούς εταιρικής ψηφιακής στρατηγικής. Μάλιστα, οικονομικοί αναλυτές και παράγοντες της βιομηχανίας εκτιμούν ότι οι τεχνολογικές προκλήσεις είναι μεγαλύτερες στον τομέα μεταφορών και Logistics απ’ ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο τομέα.
Ο τομέας έχει όσο ποτέ πρόσβαση σε περισσότερα δεδομένα. Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες εδώ για τις εταιρείες ώστε να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους και να εξυπηρετήσουν καλύτερα τους πελάτες τους, ενώ οι εταιρείες που έχουν υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη ψηφιακά αλυσίδα λειτουργίας μπορούν να επωφεληθούν από σημαντικά βελτιωμένες στην ακρίβειά τους εκτιμήσεις για τη ροή εμπορευμάτων, για τον σχεδιασμό διαδρομών κ.ά. Για παράδειγμα, η τεχνολογία Cloud επιτρέπει να χρησιμοποιηθούν πλατφόρμες, οι οποίες με τη σειρά τους καθιστούν δυνατή τη χρήση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως η «εικονική προώθηση εμπορευμάτων». Μπορεί επίσης να προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στις εταιρικές δραστηριότητες, δυνατότητες επέκτασης, καθώς και τυποποιημένες και εναρμονισμένες διαδικασίες σε ολόκληρο τον οργανισμό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις εταιρείες που έχουν αναπτυχθεί μέσω εξαγορών και αντιμετωπίζουν ένα συνονθύλευμα συστημάτων παλαιού τύπου.
Πραγματικά, οι δυνατότητες είναι τεράστιες, αλλά η βιομηχανία μέχρι στιγμής εκμεταλλεύεται τις αλλαγές με αργά βήματα. Σε πρόσφατη μελέτη της PwC για το «Industry 4.0», το ποσοστό των εταιρειών μεταφορών και Logistics που θεωρούν ότι είναι «προηγμένες» στην ψηφιοποίηση, ήταν μόλις 28%. Μερικοί από τους πελάτες της βιομηχανίας είναι ήδη πολύ μπροστά από αυτό -το 41% των αυτοκινητοβιομηχανιών και το 45% των εταιρειών ηλεκτρονικών εμφανίζονται ήδη προχωρημένοι. Επομένως, η έλλειψη «ψηφιακής κουλτούρας» και κατάρτισης είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον τομέα. Οι εταιρείες του κλάδου δείχνουν την ίδια διάθεση με τις εταιρείες άλλων κλάδων για να επενδύουν το 5% των εσόδων τους ετησίως έως το 2020 στην τεχνολογική αναβάθμιση, αλλά τα επόμενα χρόνια θα είναι κρίσιμα: οι εταιρείες που δεν θα ξεκινήσουν άμεσα, κινδυνεύουν να χάσουν το τρένο για πάντα.
Μια εξίσου κρίσιμη παράμετρος της τεχνολογικής προσαρμογής είναι η αυτοματοποίηση. Η εργασία συνολικά είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για κάθε λειτουργικό μοντέλο Εφοδιαστικής και μέχρι τώρα υπήρχε σταθερή συσχέτιση μεταξύ της αποδοτικότητας και του κόστους. Αλλά η αυτοματοποίηση καταρρίπτει κάθε εξίσωση, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες και παράλληλα να περικόπτουν κόστη. Ορισμένες από τις πιο σύνθετες και απαιτητικές εργασιακά διαδικασίες βρίσκονται ήδη καθ’ οδόν για πλήρη ή μερική αυτοματοποίηση, από την αποθήκευση μέχρι τη «last mile» παράδοση. Οι αυτοματοποιημένες λύσεις στην αποθήκευση ήδη έχουν διαδοθεί ευρέως και το επίπεδο εξειδίκευσης αυξάνεται. Η πρόοδος στην επεξεργασία δεδομένων και την οπτική επιτρέπουν τώρα την αυτοματοποίηση εργασιών που κάποτε θεωρούνταν περίπλοκες -όπως η φόρτωση και η εκφόρτωση ρυμουλκούμενων. Η παράδοση συσκευασιών επίσης μπορεί να αυτοματοποιηθεί περισσότερο μέσω καινοτομιών όπως τα αυτοοδηγούμενα οχήματα ή τα drones.
Νέοι «παίκτες», νέα μοντέλα
Οι περισσότερες από τις νεοεισερχομένες εταιρείες στην Εφοδιαστική είναι start-ups που χρησιμοποιούν τα πλέον σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα. Μέχρι σήμερα οι περισσότερες απ’ αυτές δραστηριοποιούνταν σε τμήματα μόνο της αλυσίδας της Εφοδιαστικής. Για παράδειγμα, οι «εικονικοί μεταφορείς εμπορευμάτων» εκμεταλλεύονταν την τεχνολογία για να προσφέρουν συγκριτικές αξιολογήσεις των ναύλων μεταφοράς ή «να ταιριάξουν» τους μεταφορείς με βάση τη διαθέσιμη μεταφορική τους χωρητικότητα. Πολλές από αυτές τις εταιρείες βασίζονται στην πιο ευέλικτη τιμολόγηση. Για παράδειγμα, κάποιες ζητούν χαμηλότερες τιμές από τους μεταφορείς με αντάλλαγμα την πλήρη κάλυψη της χωρητικότητάς τους.
Ένα μεγάλο ποσοστό νέων εταιρειών δραστηριοποιείται στις «last mile» παραδόσεις. Ενδεικτικά, η Uber, η μεγαλύτερη πλατφόρμα κοινής χρήσης οχημάτων για τη μεταφορά επιβατών, παρακολουθεί και τις εξελίξεις στην Εφοδιαστική. Έχει ιδρύσει την υπηρεσία van UberCARGO στο Χονγκ Κονγκ, ενώ η UberRUSH προσφέρει υπηρεσίες άμεσης εξυπηρέτησης σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Η νορβηγική start-up Nimber «ταιριάζει» τους μετακινούμενους και τους ταξιδιώτες με τους καταναλωτές που επιθυμούν να στείλουν κάτι, είτε πρόκειται για ένα πιάνο στην άλλη άκρη της χώρας είτε για ένα έγγραφο στην ίδια πόλη.
Πώς αντιμετωπίζουν οι «παραδοσιακές» εταιρείες Logistics αυτές τις εξελίξεις; Καταλαβαίνουν ότι πρέπει να διερευνήσουν τις ευκαιρίες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες –τομέας όπου οι start-up εταιρείες έχουν σαφές πλεονέκτημα δεδομένου ότι δεν δεσμεύονται από παγιωμένες εταιρικές διαδικασίες και δομές- όμως οι επενδύσεις τους στο σημείο αυτό είναι μόλις το 6% των συνολικών ροών κεφαλαίων.
Οι start-ups δεν είναι οι μόνες νέες στον κλάδο, αφού και οι παραδοσιακές βιομηχανίες έχουν πλέον περισσότερες δυνατότητες, με πιο χαρακτηριστική πιθανότητα τα αυτοοδηγούμενα οχήματα, που αυξάνουν τις δυνατότητες αποθήκευσης και μεταφόρτωσης. Επίσης, οι ίδιοι οι πελάτες του κλάδου μπορούν να εξελιχθούν σε ανταγωνιστές. Η Amazon είναι ένα άκρως χαρακτηριστικό παράδειγμα: επιδιώκει να επεκτείνει την εσωτερική τεχνογνωσία στον τομέα της αποθήκευσης και να αναπτύξει τις δικές της δυνατότητες παράδοσης. Εξ ου και το επιχειρησιακό τμήμα της εταιρείας με το όνομα Amazon Robotics, για την αυτοματοποίηση και την οργάνωση των αποθηκευτικών χώρων της εταιρείας. Επίσης, η εταιρεία έχει μισθώσει 20 αεροσκάφη για να χειρίζεται τις περισσότερες αποστολές της. Η κινεζική Alibaba προσπαθεί να βελτιώσει τις υπηρεσίες παράδοσης δημιουργώντας την Cainiao, ένα joint venture με εταιρείες Εφοδιαστικής, ένα πολυκατάστημα, μια επιχείρηση επενδύσεων και μια εταιρεία με λιμενικές εγκαταστάσεις Logistics. Το κύριο πλεονέκτημα για τα μέλη του δικτύου αυτού είναι η πρόσβαση σε μια πλατφόρμα δεδομένων υλικοτεχνικής υποστήριξης, η οποία τους βοηθά να ανταποκρίνονται πιο αποτελεσματικά στις παραδόσεις τους, αξιοποιώντας την ικανότητα και τις ικανότητές τους σε ακόμα πιο μεγάλη κλίμακα.
Συνεργασίες νέας γενιάς
Υπάρχουν ήδη σημαντικά παραδείγματα συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών του κλάδου. Εταιρείες όπως η FedEx και η DHL συνεργάζονται με τις εθνικές αμερικανικές ταχυδρομικές εταιρείες και τους μικρούς τοπικούς φορείς εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά με την έλευση της νέας τεχνολογίας η συνεργασία μπορεί να γίνει πολύ πιο δυναμική, την ώρα που ο κατακερματισμός και η έλλειψη συνέπειας καθιστούν την υπάρχουσα συνεργασία προβληματική σε πολλά σημεία. Για παράδειγμα, κάθε εταιρεία έχει το δικό της σύστημα σήμανσης και ορισμένες εταιρείες είναι επιφυλακτικές για την ανάθεση του κρίσιμου «last mile» σε τρίτη εταιρεία. Φυσικά, υπάρχουν κι άλλα προβλήματα: για παράδειγμα, ενώ οι συσκευασίες έχουν συγκεκριμένα μεγέθη, τα πακέτα που μπαίνουν σε αυτές δεν έχουν. Σε γενικές γραμμές, οι εταιρείες της Εφοδιαστικής μπορεί να συνεργάζονται εκτενώς με τις παραγωγούς εταιρείες, αλλά συνήθως δεν συνεργάζονται με τους ανταγωνιστές τους.
Κι όμως, σε ορισμένους τομείς της Εφοδιαστικής προκύπτουν σημαντικά οφέλη από την περαιτέρω ενοποίηση και συνεργασία. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η αύξηση της αποτελεσματικότητας κατά 10% έως 30% στον τομέα της Εφοδιαστικής της Ε.Ε. θα μεταφραζόταν σε εξοικονόμηση κόστους ύψους 100-300 δισ. ευρώ για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Σε κάθε περίπτωση, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι πρόθυμες να συνεργαστούν περισσότερο. Τα περισσότερα από τα 535.000 κέντρα διανομής στις ΗΠΑ σήμερα είναι αυτόνομες επιχειρήσεις που ανήκουν σε διαφορετικές εταιρείες. Φανταστείτε την εξοικονόμηση αν ήταν όλα συνδεδεμένα μέσω Διαδικτύου και οι φυσικές ροές εργασίας τυποποιούνταν.
Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, λιγότερο ριζοσπαστικοί, με τους οποίους οι εταιρείες Εφοδιαστικής θα μπορούσαν να συνεργαστούν πιο αποδοτικά, όπως λ.χ. με τη σύναψη συμφωνιών παρόμοιων με αυτές για αεροπορική μεταφορά που αγοράζουν οι ταχυδρομικές υπηρεσίες ή με την κοινή χρήση κωδικών που χρησιμοποιούν οι αεροπορικές εταιρείες.
Τέλος, πολλές εταιρείες στον κλάδο στρέφονται στις συγχωνεύσεις και εξαγορές για να επιτύχουν αυτές τις συνεργασίες. Το 2015, ο αριθμός τέτοιων κινήσεων σχεδόν διπλασιάστηκε σε σχέση με το 2014, με μεγάλο μέρος αυτής της δραστηριότητας να οφείλεται σε μεγάλους «παίκτες», που επιθυμούν κυρίως να επεκτείνουν τις διεθνείς δραστηριότητές τους.